Op vrijdag 19 april 2024 is de Wet sluiting Groningenveld ondertekend in Kolham door staatsecretaris Hans Vijlbrief. Hiermee komt de gaswinning in Groningen definitief ten einde. Jan Wigboldus, voorzitter van het Groninger Gasberaad, laat zijn licht schijnen over deze historische gebeurtenis.
Hij kijkt terug op een roerige tijd, maar blikt ook vooruit.
Het was een passende presentatie op een passende locatie. De opkomst, de mate van betrokkenheid, waren indrukwekkend. De wet is ondertekend en dat lucht op. Het is belangrijk om deze markering te hebben: er zullen boeken verschijnen over dit dossier en mensen zullen erop afstuderen. Hopelijk leidt het tot rust in het hoofd, kan men met frisse moed de toekomst tegemoet treden en draagt het bij aan herstel van vertrouwen.
“De handtekening staat nu, maar er moet nog veel gebeuren
op het gebied van de versterking en de schade-afhandeling”
De geschiedenis van het dossier is lang, mijn persoonlijke betrokkenheid erbij ook. Rond 2008, toen ik voorzitter van Groninger Dorpen was, kwamen er bij onze medewerkers meldingen binnen over gedoe als gevolg van aardbevingen. Je kon een brief opsturen naar de provincie in de hoop dat je daar werd geholpen, maar het leverde niet meer op dan een ontvangstbevestiging met een nummer. Zelfs na de aardbeving in Huizinge in 2012, werd het in eerste instantie nog steeds gezien als een kwestie tussen de NAM en de rijksoverheid. Hierna liep de schade hard op. Inmiddels zijn er al meer dan 260.000 meldingen bij het IMG (Instituut Mijnbouwschade Groningen) binnengekomen.
In 2013 zou ik stoppen bij Groninger Dorpen, maar er was nog geen opvolger. Mij werd gevraagd om het aardbevingsdossier nog een poos bij te houden. Kort daarna wilde de NAM dorpsbewoners informeren. Er zijn toen ongeveer 40 dorpen bezocht om te vertellen wat de oorzaak van de aardbevingen was. In 2014 kwamen alle maatschappelijke organisaties bij elkaar in de Dialoogtafel. Ik was toen voorzitter van SMS (Samenwerking Mijnbouw Schade). Begin 2016 is het Groninger Gasberaad opgericht.
Sindsdien was het soms één stap voorwaarts en twee stappen terug. Er moest richting een oplossing worden gewerkt, maar we werden te weinig geholpen. Op tv deden politici beloftes en vervolgens kwam er niets van terecht. De Kamer had een vrij terughoudende rol. Dat was erg frustrerend. Het werd beter toen de Kamercommissie langskwam. Het probleem bleek veel omvangrijker dan ze hadden gedacht.
Kwesties waarbij grote beleidsfouten worden gemaakt, genereren ook veel aandacht. De media hebben een sterk aanjagende functie gehad. De lokale pers, maar ook landelijke media, hebben geprobeerd ons te helpen. Dat heeft echt een positieve rol gespeeld. Verder zijn de nieuwe medewerkers bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat cruciaal voor ons geweest. Ze helpen enthousiast mee. Het is belangrijk dat er in het nieuwe kabinet een bewindvoerder komt die dit specifieke dossier als hoofdtaak krijgt toegewezen. In het geval van Hans Vijlbrief was ik vrij snel overtuigd van zijn goede wil. Hij toonde veel inzet en reisde – vaak niet plichtmatig, maar op eigen initiatief – naar Groningen om zich het dossier eigen te maken. Hoe meer gesprekken met de bewoners, des te beter. Het dossier is zeer omvangrijk, heeft veel facetten. Dat geldt niet alleen voor de maatschappelijke organisaties, maar ook voor het ministerie.
In een onlangs verschenen dubbelinterview met staatssecretaris Hans Vijlbrief en voorzitter van Parlementaire Enquête Groningen Tom van der Lee werden verschillende maatschappelijke organisaties genoemd, waaronder het Gasberaad, de Groninger Bodembeweging en GVA (Geestelijke Verzorging Aardbevingsgebied). Ik interpreteer dat als een duidelijke oproep om als organisatie ook in de nabije toekomst je stinkende best te blijven doen. *
Het Gasberaad is een prachtig pluriform gezelschap: politiek gezien van links naar rechts en maatschappelijk van boven naar beneden. Met veel organisaties zetten we ons al acht jaar in voor deze zaak. We overleggen veel en we helpen elkaar. Maatschappelijke inbedding, bewoners erbij betrekken, is echt belangrijk. Wellicht kan dit een inspiratie zijn voor andere provincies met ingewikkelde maatschappelijke kwesties, zoals Tata Steel, Limburg of Schiphol.
De handtekening staat nu, maar er moet nog veel gebeuren op het gebied van de versterking en de schade-afhandeling. Het proces kan ook niet op topsnelheid verlopen. Daarvoor is het dossier te ingewikkeld en zijn er te veel mensen bij betrokken. Desondanks worden er ook goede stappen gezet. Sinds vorige herfst staan er voor de agro- en de mestkelderdossiers een aantal pilots gepland. Er is veel belangstelling voor het agro-programma. Buiten de reguliere aanmeldingen zijn er 169 mensen die zich hebben opgegeven om zelf te investeren. Verder is het eerste mkb-dossier opgepakt. De compensatie voor waardevermindering voor de categorie ‘niet-woningen op het platteland’, bijvoorbeeld schuren, is nu gestart. Al met al zijn er opbeurende berichten, die aantonen dat we de zaak op de rails krijgen.
“Het Gasberaad blijft een belangrijke rol spelen, met zowel kritische als ondersteunende betrokkenheid”
Als de wetgeving straks compleet is, wordt het een kwestie van uitvoeren. Ik zie een blijvende rol voor het Gasberaad, met zowel een kritische als een ondersteunende houding ten opzichte van degenen die de uitvoering realiseren. Want er is nog flink wat daadkracht nodig om de oude dossiers tot een goed einde te brengen en om de stutten uit het landschap te laten verdwijnen. Het zal nog wel 4 tot 6 jaar duren.
De parlementaire enquête is nodig geweest om het hele proces nog meer te faciliteren en de nut en noodzaak ervan aan de rest van Nederland duidelijk te maken. We moeten ervoor zorgen dat het proces zich goed voltrekt. Dan kijken we of alles in 2028 of 2029 op zijn plek valt en of het gunstig voor de Groningers uitpakt.
* dubbelinterview Hans Vijlbrief en Tom van der Lee in Dagblad van het Noorden 20 april 2024:
Wat zou u een eventuele opvolger willen meegeven?
Hans Vijlbrief: ,,Over de versterking: ga als een bok op de haverkist zitten en denk nooit: ik laat het maar, het is wel goed. Blijf er bovenop zitten. Ten tweede: zorg dat je ook minstens twee dagen in de week hier kunt zijn. Dat is de beste garantie om voeling te houden met het probleem en de uitvoering gaande te houden. Maak nou niet de fout om Groningers alsnog in de steek te laten. Verder hoop ik dat de Groningse tussenlaag zich blijft verenigen. De geestelijk verzorgers, aardbevingscoaches, het Gasberaad en de Bodembeweging. Dat zijn de krachtigste mensen, niet de overheid. Ze hebben veel betekend.’’
Tom van der Lee: ,,Mooi dat je dat zegt. Die organisaties hebben zelf vaak niet door hoeveel impact ze maken. Ze hebben hard gestreden, voelden zich soms weinig gesteund. Je kunt moe worden van dit onderwerp, maar zij gaan maar door. Hoe uitzichtloos het soms lijkt, ze werken hard en hebben veel bereikt.’’
