Een toneelstuk over de gaswinning. Hoe kom je erop? Toneelgroep Jan Vos waagt zich er dit najaar aan. Met toneelstuk GAS brengen ze het theater dichtbij: in Ten Boer, Zuidlaren en later op andere plekken in het land brengen ze dit ‘verhaal van een vluchtige bodemschat’ naar de gedupeerden zelf toe. Tjeerd Bischoff, schrijver van het stuk, vertelt over het hoe en wat.
Waarom dachten jullie: ‘laten we eens een toneelstuk over de gaswinning schrijven?’
“Dat heeft meerdere redenen. Enerzijds heeft het met de geschiedenis van regisseur Jeroen van den Berg en mijzelf te maken. Onze vaders werkten in het gebied als respectievelijk maatschappelijk werker en journalist op het moment dat de gasboringen begonnen. Hoe anders was de stemming toen dan dat hij nu is: Groningers waren destijds trots op hun bodemschat en zagen legio mogelijkheden. Dat onmetelijke verschil, van de euforie in de dagen die onze vaders meemaakten tot aan de tragedie nu, daar wilden we als toneelgroep iets mee.”
Daarnaast zit maatschappelijk geëngageerd theater maken in het DNA van toneelgroep Jan Vos. Op hun website staat: “Toneelgroep Jan Vos brengt toneel op locatie, over mensen die proberen te leven en te overleven in een sterk veranderende wereld. We tonen de complexe werkelijkheid van individuele mensen die schuilgaat achter statistieken, rapporten, beleidsvoornemens en krantenkoppen.” Een werkelijkheid die ook in Groningen rauwer is dan menig Nederlander weet.
Bischoff zegt daarover: “Minister Wiebes heeft de situatie in Groningen aan het begin van zijn ambtstermijn ‘een overheidsfalen van on-Nederlandse proporties’ genoemd. Precies om die reden zijn wij twee jaar geleden al begonnen met de research voor dit stuk. De vraag ‘hoe kan dit in vredesnaam?!’ is leidend bij dit toneelstuk. Hoe zit dat, die relatie tussen de overheid en het bedrijfsleven? Hoe kan een overheid op zo’n manier met haar inwoners omgaan? Het is moeilijk om erachter te komen wie precies wat beslist. Maar als er niet genoeg controle is, en geen openbaarheid, dan regeert uiteindelijk het geld.”
Hoe breng je zo’n complexe realiteit in het toneelstuk tot leven?
“Het toneelstuk bestaat uit drie episodes. We volgen de familie Boelens, die in Hoogezand-Sappemeer hotel Boelens bestieren. Deel 1 speelt zich af in 1960. De gasboringen zijn net begonnen en vader Boelens hoopt daar, net als menig andere Groninger, ook van te kunnen profiteren. Hij zet zijn dochters in om goede sier te maken bij ingenieurs van Shell, met alle gevolgen van dien..”
“Deel 2 speelt zich af in 1978. Toen al protesteerden Groningers tegen de gaswinning. Niet zozeer vanwege aardbevingen, maar wel omdat de provincie zich niet als ‘wingewest’ wilde laten gebruiken. Toen al merkten Groningers dat ze weinig terugzagen van al het geld dat uit hun bodem verdiend werd. In Hotel Boelens, inmiddels overgenomen door één van de dochters Boelens, wordt dan een volkscongres georganiseerd, waarbij de nodige woede geuit wordt.”
“Deel 3, dat ik nu nog druk aan het schrijven ben, speelt zich af in deze tijd, zo rond 2015. Ook Hotel Boelens heeft schade door aardbevingen en komt in een slepende procedure terecht. De vragen over verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid staan hier centraal. Bovendien komen een aantal hoofdrolspelers uit 1960 ook weer om de hoek kijken.. GAS is zo dus een verhaal over gaswinning, een geschiedschrijving en een familiekroniek in één.”
Drie episodes.. Dat is een flinke avond uit, of niet?
“Elke episode duurt zo’n drie kwartier met daartussen een pauze. Je bent dus wel even onder de pannen.”
Jullie brengen theater op locatie. GAS speelt onder andere in Ten Boer en Zuidlaren. Hoe ziet dat er precies uit?
“We staan inderdaad met een mobiel theater bovenop de gasbel. Het voordeel daarvan vind ik dat je het theater echt naar de mensen toebrengt, het is ontzettend laagdrempelig. We beginnen in een weiland in Ten Boer, bouwen daar ons theater op en hopen per avond zo’n 300 gasten te ontvangen. Het is overigens niet alleen theater: we zijn ook bezig een randprogramma te ontwikkelen. Eens per week maken we een radioprogramma over de toekomst van Groningen, waar ook publiek welkom is. Het wordt een gevarieerd programma dat ruimte biedt aan mensen met inspirerende plannen en initiatieven. Dus als je nog goede ideeën hebt?”
Op www.toneelgroepjanvos.nl vindt u meer informatie over toneelstuk GAS, het randprogramma en toneelgroep Jan Vos.
Op de website kunt u ook kaarten kopen voor het toneelstuk. GAS is van 12 oktober t/m 25 november 2018 in Ten Boer te zien. Van 30 november t/m 30 december 2018 speelt het gezelschap in Zuidlaren. Een kaartje kost €25,00.
