‘Het is hier soms nog een beetje een bananenrepubliek’

Het Gasberaad en de Groninger Bodem Beweging organiseerden donderdag 13 oktober een avond over de juridische aspecten rondom gaswinning en schade. Het publiek in Middelstum luisterde aandachtig, maar liet zelf ook veelvuldig van zich horen: “Hoe kan een rechtsorgaan nou onafhankelijk zijn als het is ingesteld door de NAM?”

“Ik sta hier als een gelukkiger mens dan anderhalf jaar geleden”, stelt hoogleraar Privaatrecht Fokko Oldenhuis als hij aan het woord is over onlangs gedane rechterlijke uitspraken in het aardbevingsgebied. Toch is de ‘maar’ in zijn stem niet te negeren: alle hoogleraren die donderdagavond 13 oktober in Middelstum aan het woord komen, erkennen dat er nog veel moet gebeuren in Groningen om de boze burgers tegemoet te komen.

Het is niet de eerste keer dat het Gasberaad en de Groninger Bodem Beweging een avond organiseren over de juridische aspecten rondom gaswinning en schade. Toch zit Vita Nova in Middelstum weer bomvol en zijn er nog altijd vragen te over: enerzijds zijn de procedures rondom de gaswinning constant in beweging, maar anderzijds is er nog altijd teveel schimmig en onduidelijk.

De eerste spreker van de avond, hoogleraar Bestuursrecht Herman Bröring, begint met een opfriscursus. Wie is waarvoor verantwoordelijk in het aardbevingsgebied? Hij legt uit dat het privaat- en bestuursrecht door elkaar lopen, wat uitermate lastig is, want: welke normen zijn nou leidend en waar kan een burger heen voor hulp? Hij stelt dat de overheid (en dan met name het ministerie van Economische Zaken) en de NAM teveel samen optrekken, wat leidt tot een gebrek aan onafhankelijkheid in de besluitvorming en schadeafhandeling. Zolang de schadeveroorzaker ook de schadeafhandeling regelt, is er sprake van onevenwichtige besluitvorming, aldus Bröring. Hij noemt dit een “structuurfout”, die nodig teruggedraaid moet worden.

Ook het feit dat de Nationaal Coördinator Groningen Hans Alders (“een bijzonder figuur”, aldus Bröring, wat een lachsalvo in de zaal tot gevolg heeft) is aangesteld door het ministerie van Economische Zaken helpt niet echt mee, stelt hij. In principe zou hij onafhankelijk moeten kunnen opereren, maar hij is aangesteld door een partij met een bepaald belang. Waarom wordt hij niet bij het ministerie van Veiligheid en Justitie ondergebracht, bijvoorbeeld?

Hoogleraar Oldenhuis (Privaatrecht) neemt hier het stokje van hem over: hij laat zijn licht schijnen over de vonnissen gedaan door rechters en arbiters de laatste tijd en is optimistisch. Hij noemt het vonnis door de aardbevingskamer in de zaak-Nijhoff, waarbij niet alleen de NAM maar ook het staatsbedrijf Energie Beheer Nederland (EBN) verantwoordelijk wordt gesteld een “prachtige uitspraak waar moed voor nodig is. Dat hebben ze kloek gedaan!”

Oldenhuis stelt, met bijval van de andere hoogleraren, dat deze uitspraak grote gevolgen kan hebben maar ook onduidelijkheden schept: niet meer alleen de NAM, maar ook de overheid zou nu dus mee moeten gaan betalen voor de schade die de aardgaswinning heeft veroorzaakt. Maar hoe gaan ze dat regelen? En de positie van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) wordt, doordat hij door het ministerie van Economische Zaken is aangesteld, alleen maar ongemakkelijker, denken de hoogleraren. Hij valt nu immers onder een partij die ook aansprakelijk is.

Oldenhuis vindt dat de tijd van ‘wie stelt moet bewijzen’, dus wie schade ontdekt moet maar bewijzen dat het door de aardbevingen komt, nu echt voorbij is. Rechters én arbiters hanteren vaak het argument dat zelfs al bij “twijfel, maar in het aardbevingsgebied”, de burger toch in het gelijk wordt gesteld en dat juist de NAM moet betalen óf overtuigend het tegendeel moet bewijzen. En dat was vroeger toch echt anders, stelt hij. De zaal knikt instemmend.

Ook steekt Oldenhuis zijn hand in het vuur voor arbiters, die, ondanks dat ze geen bindende adviezen kunnen geven, “geweldig werk doen.” Het wordt al gauw duidelijk dat het publiek hier anders over denkt, want: “Hoe kan een rechtsorgaan nou onafhankelijk zijn als het is ingesteld door de NAM?” Het is tekenend voor het gevoel dat veel Groningers al zo lang bekruipt en wat tijdens de avond op verschillende manier onder woorden wordt gebracht: wie hoort ons nog en wie kunnen wij vertrouwen?

Kars de Graaf, hoogleraar Bestuursrecht en Duurzaamheid, legt als laatste spreker nog uit hoe monumenten, maar vooral ook ‘karakteristieke gebouwen’ in Groningen tegen aardbevingen moeten worden beschermd. De provincie roept gemeenten op een lijst met karakteristieke gebouwen samen te stellen, zodat ‘aantasting daarvan voorkomen kan worden’, onder meer door in nieuwe bestemmingsplannen beschermende maatregelen voor die gebouwen te treffen. De Graaf geeft aan dat het vaststellen van die lijsten en de daarbij behorende beschermende bestemmingsplannen aanleiding kan vormen voor de nodige juridische procedures.

Tijdens de vragenronde onder leiding van de hoogleraar Brouwer, waarbij een ieder die dat wil iets mag zeggen, blijkt dat onduidelijkheid en onbegrip over de aansprakelijkheid en afhandeling van de schade overheersen. Ook de vinger in de pap door de NAM bij schadeafhandeling wordt gehekeld.

De hoogleraren kunnen niet veel meer doen dan instemmen, maar stellen dat datgene wat de NAM doet “op dit moment nog binnen de juridische kaders valt.” Wellicht dat het oprichten van een schadefonds dat de onafhankelijkheid waarborgt of het instellen van een Commissie van Wijze Mannen die rust en overzicht brengt, uitkomst kunnen bieden, denken ze.

Als aan het eind van de avond door voorzitter Jan Wigboldus van het Groninger Gasberaad gevraagd wordt of er nog een keer behoefte is aan een avond als deze, klinken er veel instemmende geluiden uit de zaal. Ook de hoogleraren zullen er weer bij zijn, want: zolang de NAM, de overheid en de NCG samen te veel de dienst uitmaken en de burger te weinig mogelijkheden heeft om zich naar onafhankelijke partijen te richten voor hulp, lijkt “het hier soms nog een beetje een bananenrepubliek”, verzucht Bröring.

 

Vragen en antwoorden

Voorafgaand aan de avond vroegen wij u alvast uw vragen aan ons te laten weten. Een aantal van deze vragen werden op de avond beantwoord. We kwamen tijd te kort voor alle vragen. Herman Bröring heeft alle gestelde vragen voorzien van antwoorden. Zowel de vragen als de antwoorden leest u ook op onze site.

De presentaties van Herman Bröring, Fokko Oldenhuis en Kars de Graaf vindt u bij de documenten op onze website.

Geluidsopname voor de pauze:

Geluidsopname na de pauze:

 

 

Delen